NOKTALAMA İŞARETLERİ

NOKTALAMA İŞARETLERİ

 

NOKTA (.)

Bitmiş cümlenin sonunda kullanılır:

Dün dağlarda dolaştım, evde yoktum. (İlhan Berk)

Karşılıklı konuşmalarda kesin yargı bildiren, cümle değeri taşıyan anlatımların sonunda kullanılır:

- Suç ve Ceza’yı okudun mu?

- Evet.

 

Kısaltmaların sonunda kullanılır:

Dr. , Atgm. , Doç.

 

“- ıncı, - inci” yerine kullanılır:

5. Cadde, 3. Sınıf, IV. Murat

 

Tarihler rakamla yazıldığında gün, ay, yıl bildiren sayıların arasında kullanılır:

30.05.2012

 

Zaman bildiren sayılarda saat ve dakikayı ayırmak için kullanılır:

21.15

 

Üçerli sayı basamaklarını ayırmak için kullanılır:

716.833.421

VİRGÜL (,)

Eş görevli sözcük ve sözlerin arasında kullanılır:

Öyküde, romanda düşünce ayrıntıyla verilmelidir.

 

Sıralı-bağlı cümlelerin arasında kullanılır:

Çalışma odasına girdi, masaya oturdu.

 

Ara söz ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır:

Orhan Kemal, o dev öykücü, işçi sınıfını işleyen ilk öykücüdür.

 

Özne özellikle vurgulanmak isteniyorsa kullanılır:

Mustafa Kemal, Kocatepe’den ufka baktı.

 

Yüklemden uzak düşmüş ögeleri vurgulamak için kullanılır:

Orhan Veli, üniversite kürsülerinde tam olarak incelenememiştir.

 

İç içe cümlelerde başkasından alınan sözden sonra kullanılır:

Benim adım düş olsun, derdi.

 

Karşılıklı konuşmalara başlanmadan önceki cümlenin sonuna konur:

Dergi yöneticisine,
- Şiir bu değildir, dedi.

 

Yanıt anlamlı zarflardan sonra kullanılır:

Evet, haklısınız., Peki, geliyorum.

 

Kesinlik, onay, ret, kabul, teşvik bildiren sözcüklerden sonra kullanılır:

Tamam, haklısınız., Elbette, ben hallederim., Hadi, ayağa kalkın.

 

Hitaplardan sonra kullanılır:

Sevgili arkadaşlar,

 

Anlam bulanıklığını ortadan kaldırmak için kullanılır:

Suçlu, adama boş gözlerle baktı.
Yaramaz, çocuğa bağırıyordu.

 

Sayıların arasında kesir ilişkisini vermek için kullanılır:

4,5 (dört buçuk)

 

NOKTALI VİRGÜL (;)

Cümle içinde virgüllerle ayrılmış bölümleri birbirinden ayırmak için kullanılır:

Vazoyu, çerçeveleri rafa; kitapları, kalemleri çantaya koydu.

 

Sıralı-bağlı cümlelerin arasında kullanılır:

Heceleri, sözcükleri oya gibi işliyor; dizeleri, dörtlükleri özenle oluşturuyordu.

 

“ama, fakat, lakin” gibi bağlaçlardan önce kullanılır:

Bu sorunu çok düşündük; ama gündeme getiremedik.

 

İKİ NOKTA (:)

Örnekleme durumlarında kullanılır:

İslamiyet öncesi edebiyat ürünleri şunlardır: destan, sagu, koşuk, sav.

 

İç içe cümlelerde alıntı cümlesinden önce kullanılır:

Atatürk: “Yurtta barış, dünyada barış” demiştir.

 

Karşılıklı konuşma cümlelerinde, konuşan kişinin adından sonra konur:

Kemal: Recaizade’yi tanımak isterdim.
Burcu: Tevfik Fikret’i tanıyorsun ya.

 

Matematikte bölme işareti olarak kullanılır:

16 : 2 = 8

 

ÜÇ NOKTA (…)

Eksiltili cümlelerin sonunda kullanılır:

Ya bunları duyarsa…

 

Söylenmek istenmeyen adın yerine kullanılır:

Bunları, … Efendi söylemiş.

 

Söylenmesi uygun görülmeyen sözlerin yerine kullanılır:

Onun bu davranışına … derler.

 

Alıntı metinlerinde atlanan yerleri belirtmek için kullanılır:

Eskişehir’e indik … Daha fazla zaman kaybedemezdik, Kütahya’ya doğru yola çıktık.

 

Benzer örneklerin süreceğini belirtmek için kullanılır:

İlerisi yemyeşil ağaçlarla kaplıydı: çamlar, köknarlar, meşeler …

 

Karşılıklı konuşmalarda susuşu belirtmek için kullanılır:

- Edebiyat notlarımı neden getirmedin?

- …

 

Ünlem ve seslenmelerde anlamı güçlendirmek için kullanılır:

Tevfik Fikret dergiye girdi:
- Efendiler… Efendiler …

 

Ünlem işaretinden sonra üç yerine iki nokta kullanılır:

Eyvah!.. Okulda yangın mı var?

 

SORU İŞARETİ (?)

Soru anlamlı cümlenin sonunda kullanılır:
İzmir’e gidecek misin?

 

Bilinmeyen, kesinliği olmayan durumlarda ayraç içinde kullanılır:

Bu virüs Afrika’dan (?) yayılmıştır.

 

ÜNLEM İŞARETİ (!)

Sevinç, acı, korku gibi duyguları bildiren cümlelerin sonunda kullanılır:

Ne mutlu Türk’üm diyene!
Atatürk

 

Seslenmeler ve hitaplardan sonra kullanılır:

Arkadaşlar!

 

Alay, küçümseme anlamı kazandırmak istenen sözden sonra ayraç içinde kullanılır:

Ülkenin yararına işler yapmış (!), bir de yazıp yayınlamış bunları.

 

KISA ÇİZGİ (-)

Satır sonuna sığmayan sözcüklerde hece bölmek için kullanılır:

Sana dün bir tepeden baktım aziz İs-
tanbul.
Yahya Kemal Beyatlı

 

Ara söz ve ara cümlelerin başında ve sonunda kullanılır:

Orhan Veli - Garip akımının kurucusu - çok genç ölmüştür.

 

Fiil kök ya da gövdelerini belirtmek için “ - mek, - mak” yerine kullanılır:

gel-, koş-, uç-

 

Sözcükleri eklerine ayırırken kullanılır:

bil-giç-lik, ağla-mış-tı

 

Eklerin başında kullanılır:
- yor, - ken, - ki

 

Hece ayırmada kullanılır:

Söy-lü-yo-ruz, bak-ka-la

 

Sözcükler arasında anlam ilişkilerini belirtmek için kullanılır:

Türkçe-İngilizce Sözlük, Beşiktaş-Fenerbahçe maçı

 

Arapçadan, Farsçadan alınan tamlamalarda kullanılır:

Divan-ı Hikmet, Atabetü’l-Hakayık

 

Eksi işareti olarak kullanılır:

27 – 5 = 22

 

UZUN ÇİZGİ ( )

Konuşma cümlelerinin başında kullanılır:

Bugün hangi konuyu işleyeceğiz?
Servet-i Fünun Edebiyatı

 

Tiyatro metinlerinde konuşmacının adından sonra kullanılır:

Melih Yeter artık bu zulüm.
Nermin Bence de yeter.

 

EĞİK ÇİZGİ (/)

Dizeler yan yana yazıldığında dizeler arasında kullanılır:

Sakarya Nehri’nin türkü söylediğine inanırsan/Her şeye inanırsın/Ben buna inanmıştım/Beni sevdiğine de. (Bülent Aydınel)

 

Rakamla yazılan tarihlerde gün, ay, yıl sayılarının arasında kullanılır:

26/11/2012

 

Adreslerde kapı numaralarında; semt, şehir adlarını ayırmada kullanılır:

Ekşile Sokağı 42/5 Kadıköy/İstanbul

 

Eklerin farklı biçimlerini belirtmede kullanılır:
- ı, - i/- sı, - si, - ın, - in/- un, - ün

 

Bölme işareti olarak kullanılır:

24 / 2 = 12

 

TIRNAK İŞARETİ (“ “)

İç içe cümlelerde alıntı cümlesinin başında ve sonunda kullanılır:

Atatürk : “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir.” demiş.

 

Vurgulanmak istenen sözcüklerden sonra kullanılır:

En büyük değerdir “ özgürlük”, unutma bunu.

 

Yazı başlıklarını, kitap adlarını cümlede belirtmek için kullanılır:

Yahya Kemal, “Sessiz Gemi” şiirinde ölüm kavramını işlemiştir.

 

Alt alta aynı sözcük geçtiğinde, sözcüğü yinelememek için tek tırnak (“) kullanılır, buna denden de denir:
a) İsim fiil

b) Sıfat “

c) Bağ “

 

 

AYRAÇ – PARANTEZ ( )

Ara söz ve ara cümlelerde kullanılır:

Annem (çok gerekliymiş gibi) yeni halılar almış.

 

Alıntı yapılan cümlelerde eseri ya da yazarı belirtmek için kullanılır:

“Bilimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır.” (Hacı Bektaş-ı Veli)

 

Tiyatro metinlerinde konuşanın hareketlerini belirtmek için kullanılır:

Hasan : (Kaşlarını çatarak) Uzak durun buradan.

 

Alıntı yazılarında atlanan bölümlerde ayraç içinde üç nokta (…) kullanılır:

(…) Sokrates bu düşüncelerinden ötürü yargılanmıştı.

 

Ünlem ve soru işareti bölümlerinde açıkladığımız durumlarda ünlem ve soru işaretiyle kullanılır:

(!) , (?)

 

Madde biçimindeki sıralamalarda sayı ve harflerden sonra ayracın kapama biçimi kullanılır:

1), 2), 3); a), b), c)

 

KÖŞELİ AYRAÇ – KÖŞELİ PARANTEZ ( [ ] )

Cümlede iki kez ayraç kullanılacaksa dış ayraç olarak kullanılır:

Ulu Önder [Atatürk (1881-1938)] Türkçe üzerinde de çalışmıştır.

 

Bibliyografik metinlerde kullanılır:

Necip Fazıl [Kısakürek ], Kaldırımlar, İstanbul

 

KESME İŞARETİ ( ‘ )

Özel adlara gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır:

Ali’nin, Ankara’ya, Türkiye’den, Allah’a

 

Özel adlara ek biçiminde gelen “ile” ve ek eylemleri ayırmak için kullanılır:

Cemal’le, İzmir’di, Türkiye’dir

 

Özel ada bağlı yazılan unvan sıfatlarına getirilen çekim eklerini ayırmak için kullanılır:

Kemal Bey’i, Kazım Paşa’dan

 

Sayılara gelen ekleri ayırmada kullanılır:

2012’de, 5’ten, 9’a

 

Şiirde düşen harflerin yerine kullanılır:

Karac’oğlan, n’oldu

 

Sözcükmüşçesine kullanılan harflere getirilen ekleri ayırmak için kullanılır:

c’nin, ç’ye dönüşmesi için…

 

Kendi dilindeki yazımını koruyan yabancı özel adlara getirilen yapım eklerine ayırmada kullanılır:

Bordeaux’lu, New York’lu

 

Kısaltmalara gelen ekleri ayırmada kullanılır:

TBMM’nin, TV’de

 

Tek başına kullanılan ünvanlara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz:

Başbakana, Cumhurbaşkanınca

 

Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türk Dil Kurumuna
Türkiye Büyük Millet Meclisine