YAZIM KURALLARI

YAZIM KURALLARI –SES, SESSİZ BİLGİSİ

 

Bir dili oluşturan en küçük birim “ses”tir. “ses”in yazıdaki karşılığına ise harf denir.

1.11.1928 gün ve 1353 sayılı “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun” ile kabullenilen Türk alfabesinde 29 harf bulunmaktadır. Bu alfabenin oluşumunda Latin harfleri esas alınmıştır.

SESLER VE SESSİZLER İLE İLGİLİ KURALLAR

Türkçede harfler ünlüler (sesliler) ve ünsüzler (sessizler) olarak iki gruba ayrılır.

ÜNLÜLERE İLİŞKİN KURALLAR

Türkçede “a, e, ı, i, o, ö, u, ü” olmak üzere sekiz ünlü bulunur. Bunlar:

a, ı, o, u Þ kalın
e, i, ö, ü Þ ince
a, e, ı, i Þ düz
o, ö, u, ü Þ yuvarlak
a, e, o, ö Þ geniş
i, i, u, ü Þ dar

 

olmak üzere sınıflandırılır.

	Düz		Yuvarlak
	Geniş	Dar	Geniş	Dar
Kalın	a	ı	o	u
İnce	e	İ	ö	ü

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU

· Bir sözcüğün birinci hecesinde kalın ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa, diğer hecelerinde de kalın; ince ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerinde de ince ünlü bulunur. Buna büyük ünlü uyumu kuralı denir:

yazlık, evli, gidecek, süzgeç

· Süreç içinde ses değişimine uğrayan kimi sözcükler büyük ünlü uyumu kuralına uymaz:

ana Þ anne, kangı Þ hangi, alma Þ elma

· Yabancı dillerden gelen sözcükler büyük ünlü uyumu kuralına uymayabilir:

telefon, otobüs, jeton

· Birleşik sözcüklerde büyük ünlü uyumu kuralına aykırılık olabilir:

yazıvermek, Beşiktaş, bilgisayar

· “- yor, - ki, - ken, - leyin, - mtırak, - daş, - gil” takıları büyük ünlü uyumu kuralına uymayabilir:

geliyor, yarınki, bakarken, akşamleyin, ekşimtırak, gönüldaş, turunçgil

· Büyük ünlü uyumu kuralına uymayan sözcüklere gelen ekler, o sözcüğün son ünlüsüne uyar:

elma-yı, anne-den, kitap-lık

· Son ünlüsü kalın sesli yazılmasına karşın söyleyiş gereği incelik özelliği gösteren kimi sözcüklere gelen ekler, söyleyişteki inceliğe uyar:

 

saat-e, alkol-lü, sıhhat-li

 

· Tek heceli sözcüklerde ünlü uyumu kuralı aranamaz.

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU

· Bir sözcüğün ilk ünlüsü düzse (a, e, ı, i) diğer ünlüleri de düzdür:

 

artık, bilgi, ağırlamak

 

· Bir sözcüğün ilk ünlüsü yuvarlaksa (o, ö, u, ü) bunu izleyen ünlü ya dar yuvarlak, (u, ü) ya da düz geniş (a, e) olur:

durmak, okul, çoğul.

• Tek heceli sözcüklerde bu kural aranamaz.

• Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcüklerde bu kural aranamaz.

• Sözcük ortasındaki “b, m, v” ünsüzlerinin etkisiyle ses değişimine uğrayan sözcükler küçük ünlü uyumu kuralına uymayabilir:

kabık Þ kabuk, çamır Þ çamur, kavırma Þ kavurma

• Birleşik sözcüklerde küçük ünlü uyumu kuralına aykırılık görülebilir:

Çukurova, başgarson

• Yabancı dillerden gelen sözcüklerde küçük ünlü uyumu kuralına aykırılık görülebilir:

doktor, salon, balon

• Türkçede ilk hece dışında “o, ö” ünlüsü bulunmaz:

balkon, horoz, kolon

· Küçük ünlü uyumu kuralına uymayan sözcüklere getirilen ekler, o sözcüğün son ünlüsüne uyar:

çamur-a, kabuk-suz, balkon-da

• “- yor” eki küçük ünlü uyumu kuralına uymaz:

bakıyor, daralıyor, okuyor

• “- ki” eki kimi zaman küçük ünlü uyumuna uyabilir:

bugünkü, geçmişteki, seninki

• Kısaltmalarda küçük ünlü uyumu kuralına aykırılık bulunabilir:

ÇAYKUR, BAĞKUR

İKİ ÜNLÜ HARF YAN YANA BULUNMAZ

· Türkçede iki ünlü harf yan yana bulunmaz. Bu tip sözcükler Türkçe değildir:

saat, şampuan, kooperatif

KAYNAŞTIRMA

Ünlü harfle biten bir sözcüğe ünlü ya da ünlü harfle başlayan bir ek getirildiğinde araya “y, ş, s, n” kaynaştırma harflerinden biri girer:

sayı-y-ı, altı-ş-ar, anne-s-i, Ali-n-in

ÜNLÜ DÜŞMESİ

· İki heceli kimi sözcükler ünlü ya da ünlüyle başlayan ek aldıklarında ya da birleşik sözcük oluşturduklarında ikinci hecelerindeki ünlü düşebilir. Buna ünlü düşmesi ya da hece düşmesi denir:

ağız Þ ağzı, burun Þ burnum, oğul Þ oğlu,
kayıp olmak Þ kaybolmak, haciz etmek Þhaczetmek

· Kimi sözcüklerde süreç içinde ve türeme sırasında ses kaybı olabilir:

yumurta Þ yumurtlamak, koku Þ koklamak, sıyır Þ sıyrılmak

ÜNLÜ DARALMASI, ÜNLÜ YUVARLAKLAŞMASI

· “-yor” eki “a, e” ile biten eylemlere getirildiğinde, bu ünlüleri daraltarak “ı, i” ya da yuvarlaklaştırarak “u, ü” biçimine dönüştürür:

ağla- Þ ağlıyor
gözle- Þ gözlüyor
dile- Þ diliyor
solla- Þ solluyor

· “de-, ye- ” eylemlerine gelen şimdiki zaman eki (- yor) ve “y” kaynaştırma harfi de daralmaya neden olur:

diyor, yiyor, diyecek, yiyecek

ÜNLÜ TÜREMESİ

· “- cık, - cik” takısı kimi sözcüklerde ünlü türemesi oluşturur:

 

dar Þ daracık, bir Þ biricik

 

· Kimi zaman yöresel söyleyişlerde ve yabancı dillerden alınan sözcüklerde söyleniş kolaylığı bakımından ünlü türemesi olur:

 

station Þ istasyon, limon Þ ilimon.

 

ÜNSÜZLERE İLİŞKİN KURALLAR

Türkçede tonlu (yumuşak) ünsüzler b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z ve tonsuz (sert) ünsüzler ç, f, h, k, p, s, ş, t olmak üzere yirmi bir ünsüz vardır.

SÖZCÜK BAŞINDA BULUNMAYAN HARFLER

· Türkçede sözcük başında "c, f, h, l, m, n, r, v, z, j, ğ" ünsüzleri bulunmaz. Bu ünsüzlerle başlayan sözcükler yabancı dillerden gelmiştir:

can, fil, halı, resim, vazo

• Yansıma yoluyla oluşan sözcüklerde bu kural aranmaz:

civ civ, fosurtu

• Türkçede sözcük başında iki ünsüz bulunmaz. Yabancı dilden alınan kimi sözcüklerde bu kurala uyulmamıştır:

kral, program, stadyum

SÖZCÜK SONUNDA BULUNMAYAN HARFLER

• Türkçede sözcük sonunda "b, c, d, g" ünsüzleri bulunmaz. Yabancı dillerden gelen sözcüklerin bu ünlüleri "p, ç, t, k" biçiminde yazılır:

kitab Þ kitap, ilac Þ ilaç, aded Þ adet, reng Þ renk

• Bu tip sözcükler ünlü ya da ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında asıl biçimlerine dönüşürler:

kitap Þ kitabı, ilaç Þ ilacı, adet Þ adedi, renk Þ rengi

• Kimi zaman sesteşlik ilişkisinin önüne geçmek amacıyla bu kurala uyulmaz:

hac, ad, sac

• Kimi yabancı sözcüklerde sondaki "g" ünsüzü korunur:

arkeolog, biyolog, katalog

"n, m" BENZEŞMESİ

• Türkçede "b" ünsüzünden önce "n" bulunmaz, "n" gibi söylenenler ise "m" ile yazılır:

tonbul Þ tombul, canbaz Þ cambaz, çenber Þ çember

• Kalıplaşmış özel adlarda bu kurala uyulmayabilir:

İstanbul, Safranbolu

• Birleşik sözcüklerde bu kurala uyulmayabilir:

onbaşı, binbaşı

 

ÜNSÜZ TÜREMESİ

Türkçede kimi birleşik eylemler oluşturulurken ünsüz türemesi görülür:

his + etmek Þ hissetmek

zan + etmek Þ zannetmek

af + etmek Þ affetmek

ÜNSÜZ DÜŞMESİ

“- cık, - cik” eki iki heceli sıfatlara getirildiğinde sözcüğün sonundaki “k” ünsüzünü düşürür:

minik Þ minicik, ufak Þ ufacık, sıcak Þ sıcacık

SERT ÜNSÜZLERİN YUMUŞAMASI

· Türkçede “p, ç, t, k” ile biten bir sözcüğe ünlü ya da ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde sözcüğün sonundaki bu ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, ğ” ye dönüşür:

dolap Þ dolabı, araç Þ aracım, çocuk Þ çocuğu, yoğurt Þ yoğurdu

· Tek heceli kimi sözcüklerde ünsüz yumuşaması olmaz:

at- ı, kat-a, ip- i

· Özel adlar yazılırken yumuşatılmaz:

Murat’ı, Mehmet’e

· Yapım eki olan kimi “- t”ler yumuşamaz:

yaz-ıt-ı, yap-ıt-ı, taşı-t-ı

· Yabancı kökenli kimi sözcüklerde yumuşama olmaz:

jilet-im, sepet-e, bilet-i

ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (SERTLEŞMESİ)

· Türkçede sert ünsüzle biten sözcüklere “-c, - d, - g” ile başlayan bir ek getirildiğinde eklerin bu ünsüzleri “ç, t, k” ye dönüşür:

simit-ci Þ simitçi, uçak-dan Þ uçaktan, geç-gin Þ geçkin

DİĞER YAZIM KURALLARI

“de”nin YAZIMI

· Türkçede adın bulunma durum eki olan “de” birleşik, bağlaç olan “d” ayrı yazılır:

Kitapları evde unuttum.

Onlara ev de aldım.

· Bağlaç olan “de”nin “ta, te” biçimi bulunmaz.

 

 

· “nerede, kimde” sorularını cevaplayabilen “de”ler birleşik, diğerleri ayrı yazılır:

 

Kitaplar sende kaldı.

Toplantıya sen de gel.

 

· “de” den sonra bir “de” daha kullanılabiliyorsa o “de” birleşik yazılır:

Kitaplar sende kaldı.

Kitaplar sende de kaldı.

“ki”nin YAZIMI

· Türkçede sıfat türetme eki, ilgi zamiri ve bağlaç olmak üzere üç tür “ki” vardır. Bunlardan bağlaç olan “ki” ayrı, diğerleri birleşik yazılır:

Dışardaki gürültü Þ sıfat türetme eki

Yarınki toplantı Þ sıfat türetme eki

Seninki ne güzel şiir Þ ilgi zamiri

Çalış ki başarasın Þ bağlaç

· “ki”nin yerine “olan” sözcüğü konduğunda anlamda büyük bir bozulma oluyorsa ayrı yazılır:

Sınıftaki öğrenciler
Sınıfta olan öğrenciler

Gel ki konuşalım
Gel olan konuşalım

· Halbuki, mademki, sanki, oysaki, belki sözcükleri kalıplaşmış biçimleriyle birleşik yazılır.

 

“- mi”nin YAZIMI

· Soru anlamı taşıyan “mi” sözcükten ayrı yazılır:

geldin mi? , aradın mı?

· Soru anlamı taşıyan “mi” ye gelen ekler bu söze birleşik yazılır ve “mi” ünlü uyumuna uyarak “mı, mi, mu, mü” biçimine dönüşür:

soruyor muymuş?, gelmiş miydi?

· “mi” anlamı pekiştirmek için kullanıldığında gene ayrı yazılır:

mavi mi mavi, sıcak mı sıcak

“iken”in YAZIMI

· Sözcüğe birleşik ya da sözcükler ayrı yazılabilir:

gelirken – gelir iken

· Ünlü uyumuna uymaz:

yazarken, bakarken

· Ünsüzle biten bir sözcüğe eklendiğinde başındaki “i” ünlüsü düşer:

dururken, bilirken

· Ünlüyle biten sözcüğe eklendiğinde başındaki “i” ünlüsü düşer araya “y” ünsüzü girer:

sokakta-yken, evde-yken

“imek”in YAZIMI

· Ek eylem olarak kullanılan “imek” tek başına bir sözcük olarak değerlendirilir, sözcükten ayrı olarak yazılabilir ve ünlü uyumlarına uymaz:

anlamlı iken, dalgın iken

· “idi, ise, imiş” biçimleri de bulunur, ayrı yazıldığında bunlar da ünlü uyumlarına uymaz:

başarılı idi, sokakta ise, baba imiş

· Ünsüzle biten bir sözcüğe eklendiğinde “i” ünlüsü düşer ve ünlü uyumuna uyar:

sözlük-tü, kalem-miş, bizden-se

· Ünlüyle biten bir sözcüğe eklendiğinde “i” ünlüsü düşer ve araya “y” ünsüzü girer:

evli-y-di, başarılı-y-sa, saygılı-y-mış

“ile”nin YAZIMI

· Sözcüklere birleşik ya da sözcüklerden ayrı yazılabilir:

 

Fuzuli ile Baki, Fuzuli’yle Baki

 

· Birleşik yazıldığında ünlü uyumuna uyar:

başarıyla, sevgiyle

· Ünsüzle biten bir sözcüğe getirildiğinde “i” si düşer ve “- la, - le” biçimini alır:

bisiklet-le, çocuk-la

· Ünlüyle biten bir sözcüğe eklendiğinde “i” ünlüsü düşer ve araya “y” ünsüzü girer:

arkadaşı-y-la, annesi-y-le

PEKİŞTİRME SIFATLARININ YAZIMI

· “m, p, r, s” ünsüzlerinin yakışanıyla ön ek biçiminde oluşturulan pekiştirme sıfatları birleşik yazılır:

bembeyaz, apaçık, tertemiz, mosmor

· Kimi özel biçimlerde oluşan ön eklemeli pekiştirme sıfatları da birleşik yazılır:

sapasağlam, yapayalnız

İKİLEMELER VE DEYİMLERİN YAZIMI

· İkileme ve deyimleri oluşturan sözcükler ayrı yazılır:

ağır ağır, uzun uzun, göz açtırmamak, kulak kabartmak

TARİHLERİN YAZIMI

· Belirli bir tarihe bağlı ay adı yazıyla yazıldığında, ay adının ilk harfi büyük yazılır ve araya noktalama işareti konmaz:

19 Mayıs 1919

· Ay adı rakamla yazıldığında araya noktalama işareti konur:

30.12.2012

· Belirli bir tarihe bağlı gün adı özel ad oluşturduğunda ilk harfi büyük yazılır:

31 Aralık 2012 Cumartesi

· Gün ve ay adları belirli bir tarihe bağlanmazsa küçük harfle başlayarak yazılır:

Onu bir perşembe günü gördüm.

· Belirli bir tarihe bağlanmayan ay ve gün adlarına getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz:

24 Kasıma hazırlanmalısınız.

DÜNYA, GÜNEŞ, AY VE GEZEGEN ADLARININ YAZIMI

· Bu adlar, gök cismi ve coğrafya terimi anlamında kullanıldığında büyük harfle, diğer durumlarda küçük harfle başlar:

Bilindiği gibi, Dünya Güneş’in çevresinde döner.

Sen benim güneşimsin.

· Gök cisimlerinin adları özel ad olduğu için büyük harfle başlar:

Jüpiter, Mars

SAYILARIN YAZIMI

· Metin içerisinde kullanılan sayılar yazıyla yazılır:

dört hafta, on beş gün

· Para, ölçü, saat, istatistiki verileri bildiren sayılar rakamla yazılabilir:

17.00’da, 60 kilometre, % 20 faiz

· Bu sayılar yazıyla da yazılabilir:

beşe on kala, yüzde elli getiri

· Çek, senet ve parayla ilgili işlemler hariç sayıların her basamağı ayrı yazılır:

beş bin on üç

· Çek, senet ve parayla ilgili işlemlerde sayılar birleşik yazılır:

Birmilyarüçyüzmilyon

· Oyun adlarını bildiren sayılar birleşik yazılır:

beştaş, dokuztaş

· Nota sayıları ayrı yazılır:

dokuz sekizlik

· Üçlü grup oluşturabilen sayılar sondan başlayarak üçlü gruba ayrılır, araya nokta konur:

730.321.042

· Tarih, yüzyıl, kitap cildi, hükümdar ünvanı bildiren sayılarda Romen rakamı kullanılabilir:

XX. yüzyıl, 19.XI.2011

IV. cilt, V.Murat

· Parasal değerleri bildiren sayılarda kesirli ifadeyi göstermek için asıl değerden sonra virgül konur:

80,25 – 30,75

· Paylaştırma bildiren sayılar yazıyla yazılır:

Dokuzar, on beşer, bin beş yüzer

· Sıra sayıları rakamla ya da yazıyla belirtilebilir:

5. , beşinci, 5’inci

· Sayıyla belirtilen yer adları rakamla yazılır:

4. Levent, 7. Cadde

BİRLEŞİK EYLEMLERİN YAZIMI

· İki eylemden oluşan ulaçlı birleşik eylemler birleşik yazılır:

gelebildi, yazıverdi, bakakaldı

· Yardımcı eylemle oluşan birleşik eylemler, birinci sözcükte ses düşmesi ya da türemesi oluyorsa birleşik, yoksa ayrı yazılır:

haciz – etti Þ haczetti

sabır - etti Þ sabretti

his - etti Þ hissetti

zan - etti Þ zannetti

fark - etti Þ fark etti

dans - etti Þ dans etti

dans - etti Þdans etti

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

• Cümlenin ilk sözcüğü büyük harf ile başlar:

Güzel günler göreceğiz çocuklar.

• İç içe cümlelerde tırnak içinde alınan cümlenin ilk sözcüğü büyük harfle başlar:

Nazım: “Güzel günler göreceğiz çocuklar.” demiş.

• İki noktadan sonra gelen cümlenin ilk sözcüğü büyük harfle başlar:

Sanatın tek görevi vardır: Toplumu bilinçlendirmek.

• İki noktadan sonra cümle niteliği bulunmayan sözlerde ilk harf büyük olmaz:

Şiirin pek çok yönü vardır: ses, uyak, söyleyiş…

• Ara söz ve ara cümlelerde başta büyük harf kullanılmayabilir:

Ahmet Arif– en büyük şairlerimizdendir – tek kitap oluşturmuştur.

• Cümle başında rakam kullanılmışsa ardından gelen sözcükte büyük harf kullanılmaz:

2012’de doğan çocuklar mutlu olur umarım.

• Özel adlar büyük harfle başlar:

Atatürk, Enver Gökçe, Orhan Veli

• Dizelerin büyük harfle başlatılması gelenektir:

Şimdi içimde büyüyen bir şey var usul usul
Dudağının kenarında bir martı
Kaşlarının altında İstanbul
Bülent Aydınel

• Özel adlara bağlı olan ünvan sözcükleri büyük harfle başlar:

Kemal Bey, Doktor Ali, Vali Cemil Turgut

• Dil adları büyük harfle başlar:

Türkçe, Rusça, İngilizce

• Devlet adları büyük harfle başlar:

Türkiye Cumhuriyeti, Yunanistan, Japonya

• Millet, boy, kavim adları büyük harfle başlar:

Türk, Fransız, Kırgız

• Din ve mezhep adları büyük harfle başlar:

İslamiyet, Hristiyanlık, Ortodoks

• Gökbilim ve coğrafya terimi olarak kullanıldığında gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar:

Güneş, Ay, Uranüs

• Özel isim konumundaki yer adları büyük harfle başlar:

Taksim Meydanı, İstanbul, Atatürk Caddesi

• Tarihsel özellik taşıyan yapı adları büyük harfle başlar:

Girne Kalesi, Kız Kulesi, Dolmabahçe Sarayı

• Kurum ve kuruluş adları büyük harfle başlar:

Kartal Lisesi, Türk Dil Kurumu

• Kanun, yönetmelik, tüzük v.b. adları büyük harfle başlar:

İç Hizmet Kanunu, Sağlık Yönergesi

• Gazete, dergi, kitap ve sanat eserlerinin her sözcüğü büyük harfle başlar:

Tebliğler Dergisi, Hürriyet Gazetesi

• Büyük harflerin kullanıldığı yerlerdeki bağlaç, edat türünden sözcükler büyük harfle başlamaz:

Fuzuli ile Baki, Suç ve Ceza

• Milli ve dini bayramlarla, özel günlerin ilk sözcükleri büyük harfle başlar:

Öğretmenler Günü, Şeker Bayramı

• Çağ, dönem ve tarihsel olay adları büyük harfle başlar:

Tanzimat Dönemi, Yontma Taş Devri

• Yazı başlıklarının her sözcüğünün büyük harfle başlaması gelenekselleşmiştir:

Türk Edebiyatı Üstüne, Deniz Ötesi

• Para birimleri büyük harfle başlamaz:

dinar, dolar, lira, kuruş

• Belirli tarih bildiren gün ve ay adları büyük harfle başlar:

19 Mayıs 1919

BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI


 Birleşik sözcükler tek bir kavramı karşılayan sözcüklerdir.
 Bitişik ya da ayrı yazıldığı konumlar vardır.
 Dil kurallara göre oluşturulamayan, oluştuğu biçime göre
 kurallandırılabilen bir olgu olduğundan bu tip sözcüklerin
 yazımında ses değişimleri, gelenekselleşme, anlam
 ilişkileri temel alınır. (Bülent Aydınel)
                                           

• Ses değişimine uğrayan sözcükler bitişik yazılır:

Ne asıl Þnasıl, kayın ana Þkaynana

• Ses düşmesi olan sözcükler bitişik yazılır:

hapis olmak Þhapsolmak
haciz etmek Þhaczetmek

• Ses türemesi olan sözcükler bitişik yazılır:

his etmek Þhissetmek
zan etmek Þzannetmek

• Birleşik sözcüğü oluşturan her iki sözcük de kendi öz anlamını yitirirse bitişik yazılır:

hanımeli, kuşburnu, keçiboynuzu, gecekondu

• Birleşik sözcüğü oluşturan ikinci sözcük kendi öz anlamını yitirirse bitişik yazılır:

bilgisayar, küçükayı

• Birleşik sözcüğü oluşturan birinci sözcük anlamından kayarsa bitişik yazılır:

anayasa, Sivrihisar

• Kurallı bileşik eylemler bitişik yazılır:

bakakalmak, yazadurmak, gelivermek

• Emir kipiyle çekimlenen eylemlerle oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır:

ateşkes, kapkaç, yazboz

• Bir isme bağlanan eylemin görünen geçmiş zaman ekiyle çekimlenmesinden oluşan kalıplaşmış adlar bitişik yazılır:

gecekondu, şıpsevdi

· “alt, üst” sözcükleriyle oluşan terimler bitişik yazılır:

bilinçaltı, gözaltı, gerçeküstü

· Sıfat fiil (ortaç) özelliğiyle kalıplaşan birleşik sözcükler bitişik yazılır:

yelkovan, uçaksavar, ağaçkakan

· İki eylemin görünen geçmiş zaman ya da geniş zaman eki alarak kalıplaşmasıyla oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır:

oldubitti, biçerdöver

· Yer adları bitişik yazılabilir:

Gümüşhacıköy, Adıyaman

· Kent, köy mahalle, deniz, göl, ırmak, dağ, tepe gibi sözcüklerle tamlama biçiminde oluşan yer adları bitişik yazılır:

Eskişehir, Yeşilırmak, Atakent

· Ünvan sıfatını isimden sonra almış yer adları bitişik yazılır:

Abidinpaşa, Necatibey

· Sözcüklerinde anlam kayması olmak koşuluyla, gelenekselleşmiş yemek-tatlı adları bitişik yazılır:

imambayıldı, vezirparmağı

· “baş” sözcüğüyle oluşan makam, yer adları ve terimler bitişik yazılır:

başhekim, başkent, başsavcı

· Ara yönler bitişik yazılır:

güneydoğu, kuzeybatı

· Yönetici anlamı taşıyan “baş” sözcüğüyle oluşturulmuş sözler bitişik yazılır:

binbaşı, onbaşı, elebaşı

· “soy, ata” gibi anlamlar içeren akrabalık ve saygı bildiren sözcüklerle oluşan sözler bitişik yazılır:

anneanne, ağabey, beyefendi

· Belgisiz zamir ya da sıfat olan sözler bitişik yazılır:

birçok, birkaç, biraz

· “iş, görev, kurum” anlamı taşıyan “ev” sözcüğü ile oluşan sözler bitişik yazılır:

orduevi, doğumevi, yayınevi

· Müzik terimi olan adlar bitişik yazılır:

kürdilihicazkar, hisarbuselik

· Yasayla bitişik yazılması saptanmış kuruluş adları bitişik yazılır:

genelkurmay, yükseköğretim

· “zade, hane, nağme” sözcükleriyle oluşan sözler bitişik yazılır:

paşazade, dershane, beyanname
    ÖNEMLİ NOT “hane” sözcüğüyle oluşan birleşik sözcüklerin yazımında kural, “hane”nin eklendiği sözcük sesli ile bitiyorsa bitişikliğin “ne” biçiminde olması, sessiz ile bitiyorsa “hane” biçiminde olmasıdır:

ecza-ne, hasta-ne, ders-hane,

Ancak dilde, yaygın kullanımın geçerli sayılması eğilimi baskın olduğundan yazımlar günümüzde

“eczane, hastane, dershane” biçimindedir. Buna karşın dilimizde “kütüphane, meyhane” gibi yazımını sürdüren sözcükler de vardır. (Bülent Aydınel)
    KISALTMALAR
    Kısaltmaların yazımıyla ilgili genel geçer saptamalar yapılıyormuş gibi görünse de Türkçede şu anda bu konuyla ilgili bir yazım birliği sağlanamamıştır. Bu nedenle aşağıdaki bilgilerin tümü “GENELLİKLE” üst başlığı altında yaygın kullanımlar esas alınarak verilmiştir. (Bülent Aydınel)

• Tek heceli sözcükler ilk harfiyle kısaltılır:

ad Þa. , cilt Þc.

• Çok heceli sözcükler ilk üç harfiyle kısaltılır:

İstanbul Þ İst. , Ankara ÞAnk.

• Birleşik özellik gösteren sözcükler birinci sözcüğün ilk üç, ikinci sözcüğün ilk harfi alınarak kısaltılır:

Sosyal bilimler ÞSosb.
Dil bilimi ÞDilb.

• Kurum ve kuruluş adları her sözcüğünün ilk harfleri alınarak kısaltılır:

TBMM, TCDD

• Yabancı dillerden alınan sözcükler o dildeki kısaltmalarıyla kullanılır:

Prof. , Dr. , Ltd. Şti.

• Kısaltmalara getirilen ekler, kısaltmanın okunuşuna uyar:

TV’de, PTT’nin

• Kısaltmalardaki “K” ünsüzü “ka” biçiminde okunmaz, “ke” biçiminde okunur, dolayısıyla o kısaltmalara gelen ekler buna uygun olarak getirilir:

Türk Dil Kurumu ÞTDK’nin
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu ÞRTÜK’ten

• Bazı kısaltmalar yeni bir sözcükmüşçesine oluşturulur:

ÇAYKUR, BAĞ-KUR

• Büyük harfle oluşturulan kısaltmalarda harflerin arasında nokta kullanılmaz:

Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi ÞTDED
Türk Hava Yolları ÞTHY

• Büyük harfle yapıldığı halde “Türkiye Cumhuriyeti” sözü gelenekselleşmiş olarak harflerinin sonundaki noktayı korumuştur:

T.C.

• Element ve ölçülerin kısaltmasında uluslararası kullanım esas alınmıştır:

Kalsiyum ÞCa, milimetre Þmm, gram Þg

• Küçük harfle yapılan kısaltmalara gelen ekler, kısaltmanın değil, sözcüğün okunuşuna uyar:

kg’dan, g’ın

• Büyük harfle yapılan ama sözcükmüş gibi oluşturulan kısaltmalara gelen ekler, kısaltmanın değil, sözcüğün okunuşuna uyar:

BAĞ-KUR’un, ÇAYKUR’da

• Sonunda nokta bulunan kısaltmalara gelen ekler kesmeyle ayrılmaz ve bu ekler sözcüğün okunuşuna uyar:

Fransızca-nın ÞFr.nın
Nöbetçi Subay – ın ÞNö.Sb.ın

• Üs işaretli kısaltmalara gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz:

cm² ye, m³ e